نگاه ایدئولوژیک به گذشتگانمان خطرناک است

به گزارش خبرنگار شبستان، دکتر رضا داوری اردکانی، رییس فرهنگستان علوم جمهوری اسلامی ایران، در همایش «ابن سینا و فلسفه اسلامی» که به همت بنیاد حکمت اسلامی صدرا در تهران برگزار شد، با موضوع «مقام و نقش ابن سینا در تفکر عقلی» به ایراد سخن پرداخت.

وی درابتدای سخنانش با بیانی متواضعانه، ضمن بیان اینکه وی در همه رشته های فلسفه اسلامی، متعلم بوده و صرفا در این حوزه ها پرسشگری می کند، اظهار داشت: ابن سینا برای ما مفخر و آموزگار دوران تاریخی است.

عضو شورای عالی انقلاب فرهنگی با اشاره به رساله ای که به نام «فارابی، موسس فلسفه اسلامی» دارد، ادامه داد: هنوز هم بر این امر معتقدم که فارابی، فلسفه اسلامی را تاسیس کرده است و خود این تاسیس خیلی حرف بزرگی است که خیلی ها نمی توانند قبول کنند.

وی با بیان مخالفت برخی با بحث تاسیس در فلسفه اسلامی، گفت: برخی اصلا با دوران مستقلی در تاریخ فلسفه، با عنوان فلسفه اسلامی مخالفند و در مقابل کسانی که این امر را می پذیرند و مساله تاسیس را قبول دارند، که عمدتا از اساتید فلسفه خودمان نیز هستند، هماره ابن سینا و ملاصدرا را بر فارابی مقدم می دانند.

عضو هیئت امنای دانشگاه تهران، با این ادعا که فارابی مورد احترام داوری است، ادامه داد: این گفته از ابن سینا مشهور است که می گوید من با خواندن شرح مابعدالطبیعه فارابی توانستم مسایل و مشکلاتم را در این حوزه حل کنم. اما مگر ابن سینا و فارابی چه کرده اند؟

عضو شورای عالی یونسکو در ایران بر این باور است که فارابی کارش اشاره و اجمال در اراء و نظریات است و ابن سینا همین مباحث و آموزه ها را تفصیل داده است.

وی مدعی بود که مطلب نوینی که در فلسفه اسلامی پیش آمده و تا قبل از آن نبوده، طرح وجود و ماهیت است. وی در همین باره افزود: اما ممکن است این پرسش طرح شود که مگر این امر چه اهمیتی دارد؟ مگر افلاطون و ارسطو منکر ماهیت بوده اند؟ مگر آن ها نمی گفتند که فلسفه علم به ماهیات است؟

رییس پیشین گروه فلسفه دانشگاه تهران در این باره سوال های دیگری را نیز طرح کرد و پرسید: از سوی دیگر اگر هم بحث تازه ای باشد، مگر طرح یک مطلب چه اهمیتی دارد که تا این اندازه بخواهیم دو فیلسوف را اینقدر ارج بنهیم؟ مگر نه این است که هر فیلسوفی، نظر یا پرسش نو مطرح کرده است؟ چرا که در غیر اینصورت نمی توانستیم او را فیلسوف بنامیم.

وی در ادامه پرسش ها افزود: مگر کارتزین هایی مانند لایب نیتس، اسپینوزا یا دیگرانی که حرف های جدیدی زدند بخواهیم همه آن ها را جزء موسسان به حساب آوریم؟ پس این کدام ویژگی در فارابی یا ابن سیناست؟

مولف کتاب "فلسفه در روزگار فروبستگی" در پاسخ به این پرسش ها، با بیان اینکه بحث از وجود و ماهیت تمام فلسفه را دگرگون می کند، اظهار داشت: اما متاسفانه، زبان، اگرچه همه چیز است، اما رهزنی هم کرده و اشراری هم پدید می آورد.

وی در این باره به بیان حاج ملاهادی سبزواری مبنی بر اینکه«ان الوجود عارض الماهیة تصورا» اشاره کرد و گفت: این عروض که در زبان بیان شده است، اسباب دردسرهای بسیاری را فراهم آورده و مشکل ساز شده است.

مولف کتاب "ما و تاریخ فلسفه اسلامی" بر این باور بود که در فلسفه وقتی یک تعبیر ، معانی مختلفی دارد، منشاء سوء تفاهم های بسیاری می شود و در این موضوع، اخلاف ابن سینا، عروض را عروض مقولی گرفته اند.

وی ضمن اینکه به بیان ابن رشد اشاره کرد که معتقد بوده ابن سینا عروض را مقولی گرفته، ادامه داد: ابن رشد یکی از معماها و عجایب تاریخی است؛ چرا که اشتباهات فوق العاده عجیبی دارد که یکی همین نسبت دادن این امر به ابن سیناست.

مولف کتاب "سیاست، تاریخ، تفکر" از زبان اتین ژیلسون مدعی بود که ابن رشد معتقد است که اگر کسی می خواهد فیلسوف باشد، باید ارسطویی بوده و شارح مشاییان باشد و اگر از ارسطو عدول کند فیلسوف نیست.

وی با اظهار تعجب از معما بودن ابن رشد و چرایی اینکه دیگر فلاسفه اسلامی به او توجه نکرده اند، گفت: او با اینکه کتاب تهافت التهافت را نوشته و غزالی را رد می کند اما فلاسفه مسلمان به او توجهی ندارند.

رییس فرهنگستان علوم مدعی بود که ابن رشد معتقد است که ابن سینا اشتباه کرده که وجود را عرض دانسته است. وی در این باره افزود: البته اگر ابن سینا، وجود را عرض به معنی یکی از اعراض نه گانه می دانست، حق با ابن رشد بود. اما او این کار را نکره است.

وی بر این باور بود که کسی که می گوید از ارسطو نباید عدول کرد و کسی که دین و فلسفه را یکی می داند و هر چند درباره این یگانگی باید توضیح بدهد، نمی توان منشا اشتباه او را لفظی دانست و ماجرا عمیق تر از این مسئله است.

داوری در این باره افزود: ابن رشد با مطلبی مخالفت کرده که اگر این مطلب پیش نیامده بود، خدایی ارسطو بر فلسفه باقی می ماند. این خطرناک است که نگاه ما به گذشتگانمان ایدئولوژیک بشود و از آرای آن ها یک ایدئولوژی بسازیم.

وی با بیان اینکه مطلب وجود و ماهیت که در فلسفه جدید منتفی شده است، گفت: این مسئله در فلسفه ما هم با غلبه بحث اصالت وجود و ماهیت، کمی در سایه رفته است. بحث وجود و ماهیت در یونان نبوده و به همین جهت بحث جعل به اینکه موجودات نبودند و بود شدند نیز در یونان نبوده است.

استاد دانشگاه تهران با بیان اینکه این آموزه ها، بعد از یونان، و در فلسفه های اسلامی و مسیحی مطرح شده است، گفت: اگر استادان فلسفه اسلامی این معانی را روشن کنند، خیلی از سوء تفاهم هایی که در فلسفه اسلامی پدید آمده و از ابن رشد شروع شده، رفع می شود.

وی در پایان سخنانش با تاکید بر بحث وجود و ماهیت، گفت: وجود و ماهیت اصلا مسئله نیست، بلکه اصلی است که فلسفه اسلامی بر آن بنا شده است و این بحث اصالت بخشی از این بسط است و این بسط را باید فلاسفه مسلمان تفسیر کرده و روشن نمایند.

گفتنی است همایش ابن‌سینا و فلسفه اسلامی به همت بنیاد حکمت اسلامی صدرا در سالن تلاش وزارت تعاون با حضور اندیشمندان، پژوهشگران و علاقه‌مندان حوزه فلسفه در 26 و 27 مهر برگزار می شود.

پایان پیام /