به گزارش خبرنگار خبرگزاری شبستان در تبریز، مقبره‌الشعرا (آرامگاه شاعران) یکی از گورستان‌های تاریخی شهر تبریز است که در محله‌ی سرخاب واقع شده است. مقبره‌الشعرا هم‌اکنون پیرامون تکیه‌ی حیدر در تقاطع خیابان‌های ثقةالاسلام و عارف شهر تبریز قرار گرفته است و در ضلع شرقی بقعه سیدحمزه و مقبره قائم مقام و ملاباشی قرار دارد.
مقبره‌الشعرا در گذشته با اسامی حظیره‌الشعرا، حظیره‌القضاه و قبرستان سرخاب نیز نامیده می‌شد، اما متأسفانه گذشت روزگاران و مهم‌تر از آن حوادث طبیعی چون سیل و زلزله، شکل ظاهری آن را از بین برده است.
طبق استنادات ادبی تذکره نویسان بنام ایرانی و خارجی، مقبره‌الشعرا محل دفن بیش از ۴۰۰ نفر از شعرا، عرفا و ادیبان تاریخ از سراسر ایران زمین بوده و برخی از بزرگان ادبیات فارسی از جمله اسدی توسی (اهل خراسان)، خاقانی شیروانی، قطران تبریزی، شاپور نیشابوری (اهل خراسان)، همام تبریزی و مانی شیرازی (اهل شیراز) در این اواخر زنده یاد سید محمدحسین شهریار بزرگ ترین غزل سرا و شاعر معاصر ایران در آن آرمیده‌اند.
شهر تبریز در قرن ششم و پس از تبدیل به مرکز حکومت اتابکان آذربایجان، پناهگاه شاعرانی شد که زندگی آرام و آسوده‌ای را دور از جنگ و نزاع می‌جستند. خاقانی و ابوالعلا و فلکی از شروان و گنجه، ظهیر فاریابی و شاهپور نیشابوری از خراسان به تبریز آمدند و در این شهر ساکن شدند و پس از مرگ، یکایک آنان در حظیره مخصوصی دفن شدند که این حظیره را در تاریخ و تذکره‌ها به عنوان مقبره‌الشعرا یاد کرده‌اند، شاعران دیگری نیز از عهد ایلخانیان تا ایلکانیان و دوره آق قویونلو در تبریز بودند یا از نقاط دیگر به تبریز آمده و در این شهر درگذشته‌اند که غالبا در همین حظیره و در جوار خاقانی مدفون هستند.
نام این گورستان در آثار مکتوب پیش از قرن هشتم هجری دیده نمی‌شود. در کتاب لباب‌الالباب تألیف محمد عوفی در سال ۶۱۸ هجری که در آن شرح حالی از شاعران قرن هشتم هجری مانند خاقانی و ظهیرالدین فارابی که در مقبره‌الشعرا دفن شده‌اند، گنجانده شده، نامی از این مکان به میان آورده نشده است. قدیمی‌ترین اشاره به این گورستان در کتاب نزهه‌القلوب تألیف حمدالله مستوفی در سال ۷۴۰ هجری است؛ همچنین در «تاریخ گزیده‌ی مستوفی» تألیف ۷۳۰ هجری نیز به مقبره‌الشعرا اشاره شده است.
به دلیل متروکه شدن مقبره‌الشعرا پس از زمین‌لرزه‌های سال‌های ۱۱۹۳ و ۱۱۹۴ هجری قمری و به دلیل مدفون شدن بسیاری از شاعران و عارفان بزرگ در این گورستان، در شهریور ۱۳۵۰ خورشیدی، مسابقه‌‌ای برای طرح یک بنای یادبود در مقبره‌الشعرا توسط روزنامه‌های اطلاعات و کیهان و مجله‌ی یغما برگزار شد و پس از چندی طرح غلام‌رضا فرزان‌مهر انتخاب و عملیات احداث بنای یادبود آغاز شد. هم‌اکنون این بنای یادبود نماد مقبره‌الشعرا و یکی از نمادهای شهر تبریز محسوب می‌‌شود.
نماد مقبره‌الشعرای تبریز تلفیقی از هنر معماری سنتی و مدرن است که در بلندای این مجموعه‌ی فرهنگی و تاریخی خودنمایی می‌کند و همه ساله در تعطیلات نوروزی پذیرای یک میلیون گردشگر داخلی و خارجی است.
اجرای این طرح از سال ۱۳۵۱ با قراردادی بین طراح و انجمن آثار ملی سابق آغاز و تا سال ۶۱ ادامه یافت و از این سال به بعد وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی اجرای طرح را به عهده گرفت.
فرزان‌مهر درباره‌ی انتخاب طرح بنای مقبره الشعرا تبریز و مراحل ساخت آن می‌گوید: این طراحی با هدف ایجاد وحدت و تلفیق طرح بر مبنای معماری سنتی و مدرن انجام شد. در طراحی بنا همواره ایجاد حس ارتباط با بیننده و نو بودن طرح لحاظ شده تا با گذر زمان معماری آن جذابیت خود را از دست ندهد.
وی در ارتباط با معماری و قوس‌های طراحی شده در بالای بنا گفته است: این قوس‌ها نمادی از تلفیق معماری مدرن و سنتی است. برای اجرای این طرح ابتدا پنج لایه زمین کوبیده شد تا مقاومت زمین به حداقل ۱/۲ کیلوگرم بر سانتی‌متر مربع افزایش یابد. سازه‌ی این بنا اسکلت فلزی است و با قطعات پیش‌ساخته‌ی بتنی پوشش داده شده که لایه‌ی میانی آن‌ها به وسیله‌ی بتن سبک پر شده است. اگر اجرای این طرح به درستی پیش می‌رفت، عمر این بنا تا ۵۰۰ سال آینده پیش‌بینی شده بود.
مقبره استاد شهریار وسط این مجموعه تاریخی و فرهنگی که بیش از ۳۰ متر ارتفاع دارد، واقع شده است. متاسفانه در یکی دو دهه قبل بخش اعظمی از این مجموعه بی‌بدیل به دلیل تخریب توسط شهرداران وقت از بین رفته است.
به عقیده‌ی کارشناسان حوزه فرهنگی کشور، مقبره‌الشعرای تبریز مجموعه‌ای از تاریخ ادبیات است که مرزهای جغرافیایی فرهنگی ایران را در می‌نوردد. بیش از ۴۰۰ شاعر، عارف و رجال نامی ایران و کشورهای منطقه از ۸۰۰ سال پیش به ترتیب از حکیم اسدی طوسی تا استاد شهریار، یکی پس از دیگری در اینجا به خاک سپرده شده‌اند.
اما آنچه که این روزها اهایل فرهنگ، هنر و رسانه آذربایجان را رنج می‌دهد؛ بی توجهی به اتمام پروژه نیمه تمام احیای این بنای فرهنگی است؛ چنانکه محمد محمدپور، مدیرکل فرهنگ و ارشاد اسلامی آذربایجان شرقی در جلسه کارگروه توسعه گردشگری آذربایجان شرقی که در استانداری برگزار شد، نسبت به عدم تخصیص اعتبار برای تکمیل پروژه مقبره الشعرای تبریز انتقاد کرد.
وی با اشاره به این‌که برخی از برنامه‌ها به دلیل عدم تخصیص باقی مانده است، خاطر نشان کرد: 67 میلیارد پیشنهاد کردیم و تصویب شد که مهمترین آن، تکمیل مقبره الشعرا بود اما از مجموع 30 میلیارد اعتباری که برای تکمیل مقبره الشعرا پیشنهاد کردیم، در نهایت اعتبارش صفر شد.
محمدپور با اشاره به این‌که پروژه مقبره الشعرا سال‌های سال است که تکمیل نشده و هنوز معلوم نیست، چه زمانی مورد توجه قرار خواهد گرفت؛ گفت: اگر مقبره الشعرا مهم است، چرا اعتبارات آن صفر شده است.
مدیرکل فرهنگ و ارشاد اسلامی آذربایجان شرقی با اشاره به این‌که وضعیت نامناسب مقبره الشعرای تبریز در برابر چشمان گردشگران باقی مانده است، افزود: رویداد تبریز ۲۰۱۸ بهترین فرصت برای اتمام این پروژه نیمه تمام بوده است.
جالب است بدانید؛ دهم شهریور سال 95 شهردار وقت تبریز در بازدید از این طرح با تاکید بر اهمیت مقبره الشعرا به عنوان یک اولویت برای مجموعه مدیریت شهری، اظهار امیدواری کرد با همت عوامل و دست اندرکاران اجرای این طرح، در زمان مقرر به اتمام و بهره برداری برسد.
صادق نجفی 16 دی ماه همان سال در جمع مدیران و کارشناسان شهرسازی و معماری شهرداری تبریز اظهار داشته بود: مقبره‌الشعرا از گذشته‌های دور دارای بافت نابسامانی بود که هیچ تناسبی با پیشینه فرهنگی شهر و جایگاه صدها شخصیت فرهیخته مدفون در آن از جمله استاد شهریار را نداشت.
وی گفته است: شهرداری تبریز خود را در حوزه فرهنگی شهر مسؤول می‌داند و به همین علت با تحویل گرفتن مقبره‌الشعرا از متولی دولتی، احیا و بازآفرینی آن را به صورت ویژه مورد توجه قرار داد. مقبره‌الشعرا در شکل فعلی آن با در نظر داشتن تالارها، گذرگاه‌ها، نظرگاه، قدمگاه، نگارخانه و سالن‌های زیبا و مجهز در زیربنای ۱۱ هزار مترمربع طراحی شده است.
با این اوصاف خواهیم یافت که رویداد بین المللی تبریز 2018 اگر برای عده‌ای نان داشت؛ برای دلسوزان و اهالی فرهنگ و هنر هیچ نداشت؛ حتی این رویداد نیز نتوانسته مدیریت ارشد استان را مجاب به اختصاص بودجه‌ای ویژه برای اتمام پروژه نیمه تمام مقبره الشعرای تبریز کند.
نظر شما